امروزه پدیده کار کودکان جز مشکلات اساسی جوامع محسوب می‌شود که هر جامعه به فراخور ویژگی‌ها و فرهنگ خود سعی دارد تا پاسخ مناسبی به این بحران دهد. در این مقاله به یکی از زمینه‌های ایجاد این معضل به نام *ردپای استثمار در جهان کودکی* می‌پردازیم که پژوهشی جامع درخصوص اشکال، علل و پیامدهای کار کودکان در تهران است. این پژوهش از چهار فصل تشکیل شده است و ارتباط بی‌واسطه خواننده را با رنج‌ها و مشکلات کودکان کار از طریق نقل‌قول‌های آنان برقرار می‌کند. پژوهش در فصل چهارم، براساس تجربیات حاصل از کار میدانی، دیدگاه‌های متخصصان، و جامعۀ هدف، راهکارهایی را برای کاهش پیامدهای این آسیب ارائه کرده است. همچنین در این پژوهش سعی شده است مقولۀ کار کودکان از نگاه تمامی کنشگران محوری، یعنی خودِ کودکان و والدینشان، کارفرمایان، فعالان و متخصصان حوزۀ کودکان، و مسئولان حکومتی در سازمان‌ها و ارگان‌های مرتبط با حوزۀ کار کودکان (همچون شهرداری و بهزیستی و نیروی انتظامی) بررسی شود. بنابراین نگاهی چندجانبه به پدیدۀ کار کودکان دارد.
آنچه پژوهش حاضر را از دیگر پژوهش‌های انجام‌شده در حوزۀ کودکان کار متمایز می‌کند و ویژگی و مرز جداکنندۀ این اثر تحقیقی محسوب می‌شود روش کیفی انجام آن است که در ایران سابقۀ چندانی ندارد و در زمرۀ مطالعات جدید حوزۀ کودکی قرار می‌گیرد. در مطالعات و متون جدید به‌جای «تحقیق دربارۀ کودکان» (Research about Children) از «تحقیق با یا به‌وسیلۀ کودکان» (Research with or by Children) استفاده می‌شود و جامعۀ هدف، یعنی کودکان، راویان بدون واسطۀ زندگی و کودکی خود هستند. بنابراین نوع و کیفیت پژوهش حاضر، برآمده از بطن میدان است؛ درواقع جامعۀ هدف، خود، با نگاهی پدیدارشناسانه و چندجانبه به مقولۀ کار، اشکال، مخاطرات و راهبردهای آن پرداخته که در این بین فهم و شناخت آن‌ها از کار و تجارب روان‌شناختی و تفسیر ذهنی آنان از محیط کار حائز اهمیت است. از آن‌جا که پژوهش ردپای استثمار در جهان کودکی به اغلب اشکال کار موجود در کلان‌شهر تهران و حومه به‌تفصیل پرداخته است، نتایج پژوهش به سراسر ایران، خصوصاً دیگر کلان‌شهرها، نیز قابل‌تعمیم است. نکتۀ قابل‌تأمل دیگر این پژوهش داده‌های کیفی به‌دست‌آمده در تحلیل نهایی است که از لابه‌لای نقل‌قول‌های مشارکت‌کنندگان استخراج شده و به‌صورت کمّی و در قالب نمودار ارائه شده است. بعضی از این آمار و یافته‌های به‌روز و قابل‌تأمل عبارت‌اند از:
ـ کاهش بازۀ سنی کودکان کار نسبت‌به قبل که در زمان تحقیق بین 8 تا 13 سال بود.
ـ فعالیت تعداد بالای کودکان کارِ مهاجر : یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد بیش‌از 70 درصد کودکان کار مهاجر هستند و پدیدۀ جذبِ هرچه بیشترِ کودکانِ ایرانی به کار نیز سیر صعودی پیدا کرده است و هم‌اکنون کودکان در کارهایی مانند زباله‌گردی، گل‌فروشی، دست‌فروشی، کارگاهای زیرزمینی، کار در خانه، کار با چرخ‌های دستی در بازار، و … حضور محسوس دارند.
ـ حضور پُررنگ کودکان قومیت‌های مختلف، کشیده شدن هرچه بیشتر دختران خُردسال به کار، بازماندگی از تحصیل، بیماری و اعتیاد والدین، فقر و محرومیت‌های اجتماعی در ایجاد و تداوم کار کودکان تأثیر داشته و در حال افزایش است.
برای خواندن متن کامل پژوهش، به لینک زیر مراجعه کنید.
https://kameelahmady.com/fa/trace-of-exploitation-in-the-world-of-childhood/
