کار کودکان یک مشکل کلی در سراسر جهان است، این معضل به ویژه کودکان کشورهای در حال توسعه را تحت تاثیر قرار می‌دهد. کار کودک با کار تمام وقت در سنین خیلی زود شروع میشود و ساعات زیادی صرف یک کار مشخص می شود. این کار اغلب فشارهای جسمی، اجتماعی یا روانی بی موردی را وارد می کند، دسترسی به آموزش را با مشکل مواجه می‌کند و ممکن است برای رشد اجتماعی و روانی کودک بسیار مضر باشد. برنامه نظارت و اطلاعات آماری ILO در مورد کار کودکان اخیراً تخمین زده است که ۲۱۱ میلیون کودک یا ۱۸ درصد از کودکان ۵ تا ۱۴ ساله در سراسر جهان از نظر اقتصادی فعال هستند که ۹میلیون کودک دیگر به دلیل تأثیر کووید- ۱۹در معرض این خطر قرار گرفتند. ۶۰ درصد از این کودکان کار در آسیا و ۲۳ درصد در جنوب صحرای آفریقا زندگی می‌کنند.
کودکان ممکن است به دلایل مختلف وادار به کار شوند. کار کودک زمانی اتفاق می‌افتد که خانواده‌ها به دلیل فقر، بیماری ناگهانی سرپرست یا از دست دادن شغل پدر خانواده با چالش‌های مالی یا عدم تامین نیازهای معیشتی مواجه می‌شوند. کار کودک می‌تواند منجر به آسیب شدید جسمی و روحی و حتی مرگ شود. از دیگر پیامدهای کار کودک می‌توان به رواج به برده داری و استثمار جنسی یا اقتصادی اشاره کرد. همچنین کودکان را از تحصیل و مسائل بهداشتی دور می کند، حقوق اساسی آنها را محدود و آینده آنها را تهدید می کند. در کنار تمامی موارد ذکر شده، سو استفاده و آزار و اذیت‌های بسیاری نیز در بین این کودکان رواج دارد.(۱)
آزار علیه کودکان ذاتا دردآور است اما دردآورتر آن است که شاهد آزار دیدن کودکان‌کار بی پناه باشیم. کودکانی که از حداقل حقوق انسانی خود جامانده اند و مرتب استثمار می‌شوند. کودک آزاری صرفاً آسیبی نیست که شامل کودکان شود. کودکان در سرتاسر جهان با چالش‌ها و مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند ازجمله : سوءتغذیه، گرسنگی، بیماری‌های عفونی، نقایص مادرزادی، فرار از خانه ، سواستفاده اقتصادی و خشونت‌های جنگی اما تمام آسیب‌هایی که متوجه کودکان می شود کودک آزاری نیست. اساسی‌ترین ویژگی کودک آزاری این است که برای کودک و سلامت او زیان آور است. آنچه در مورد کودک آزاری و بی توجهی بسیار مخرب است (در مقابل سایر اشکال آسیب) این است که اعتماد کودک به افراد و جامعه از بین می‌رود و به تدریج دچار طرد اجتماعی میشود. کودک آزاری با بیکاری و فقر ارتباط مستقیمی دارد. میزان سوء استفاده و بی‌توجهی را می‌توان به‌عنوان شاخص‌های کیفیت زندگی خانواده‌ها در نظر گرفت. بنابراین، نرخ‌های کلی کودک آزاری در مناطقی که تعداد خانواده های کم‌درآمد وجود داشته باشد، بیشتر است. همچنین طبق تحقیقات انجام شده توسط یونیسف، میزان کودک آزاری وسواستفاده از کودکان در این مناطق به دلیل شرایط محیطی و فرهنگی بیشتر گزارش شده است.
انواع کودک‌آزاری
چهار دسته اصلی کودک آزاری وجود دارد که عبارتند از: آزار جسمی، آزار عاطفی، غفلت و آزار جنسی.
در مواردي استفاده از نیروي کار کودکان در جامعه، به راحتی قابل مشاهده نیست. در پژوهشی بین المللی، انواع سوءاستفاده از نیروي کار کودکان شناسایی و در هفت دسته بندی ارائه شد:
۱- کار خانگی: کودکان در خانۀ اقوام و همسایگان به عنوان خدمتکار کار می‌کنند و در مقابل آن به طور نقدي یا جنسی دستمزد می‌گیرند و در مواردي این کار دائمی و پیوسته، بدون دریافت مزد انجام می شود.
۲- کار در صنایع: این کار می تواند منظم یا نامنظم، رسمی یا غیر رسمی، قانونی یا غیر قانونی باشد و در مواردي فعالیت همراه با سایر اعضاي خانواده انجام میشود.
۳- کار در عرصۀ کشاورزي: که می‌تواند روي زمین‌هاي خانوادگی و به اتفاق سایر اعضاي خانواده یا براي دیگران انجام شود.
۴- کار در معادن: نیروي کار کودکان بیشتر در معادن کوچک مورد استفاده قرار می‌گیرد.
۵- کار در اقتصاد غیررسمی: مواردي همچون کفش واکس زدن، زباله گردی ، دست فروشی و مانند آن.
۶- کار به عنوان کودك سرباز: این نوع سوءاستفاده از نیروي کار کودکان، در دهه‌هاي اخیر بیشتر مشاهده میشود و از کودکان در منازعات محلی و منطقه اي به عنوان سرباز استفاده می شود.
۷- کار کودکان در عرصۀ کارگري جنسی: این عرصه یکی از بدترین اشکال سوءاستفاده از کودکان است که همراه با قاچاق کودکان در دهه هاي اخیر در سطح بین المللی رونق یافته است (کنفدراسیون بین‌المللی اتحادیه صنفی، ۲۰۰۸) .
یونیسف برای پیشگیری از افزایش کار کودکان اقدامات گسترده‌ای را انجام داده است یکی از مهم‌ترین این اقدامات، تقویت نیروی کار خدمات اجتماعی می‌باشد. مددکاران خدمات اجتماعی نقش کلیدی در شناخت، پیشگیری و مدیریت آسیب‌های اجتماعی به خصوص در زمینه جرایم دارند. یونیسف در همکاری با سازمان بین‌المللی کار(ILO) به جمع‌آوری داده‌هایی مشغول است که چهره واقعی آزار و سو استفاده از کودکان‌کار را به دنیا عرضه کند. این تلاش‌ها در راستای سیستم‌های ثبت تولد است که تضمین می‌کند که همه این کودکان دارای گواهی تولد هستند که نشان می‌دهد آنها زیر سن قانونی برای کار هستند. یونیسف از افزایش دسترسی افراد به آموزش باکیفیت حمایت می‌کند و خدمات اجتماعی جامعی را برای محافظت از کودکان و خانواده‌هایشان ارائه می‌دهد تا از آسیب‌ها و آزارهای وارد شده به کودکان جلوگیری کند.(۲)
