كودكان، از ابتدای تولد، توانش کلامی را درك كرده و شروع به صحبت می كنند. از هنگامی كه چشمان آن ها به صورت والدین شان می افتد، شروع به تماشای حالات گوناگون صورت و گوش دادن به اصواتی می كنند كه برای صحبت كردن با او ایجاد می شود. کودک خیلی زود با حركت دادن لب ها واجزای چهره اش شروع به تقلید از دیگران می کند. گوش دادن و تقلید كردن، دو راه اساسی یادگیری زبان به شمار می آیند؛ وسیله ای كه كودك در راستای تکامل و رشد خود از آن استفاده خواهد کرد.

بنابراین، در یک نگاه جامع تر می توان گفت که روند رشد و تکامل کودک (جسمی، روانی، شخصیتی و …)، از همان زمان انعقاد نطفه شروع می شود و تا لحظه مرگ ادامه خواهد یافت.

در طول سالیان گذشته، به خصوص از قرن 19 میلادی به بعد، شاهد پیشرفت بی ‌سابقه در نرخ زنده ماندن و نیز بهزیستی کودکان بوده ایم. تعداد بیشماری ازکودکان برای اولین بار توانستند به مدرسه بروند و به واسطه کاهش قابل توجه نرخ مرگ و میر، بسیاری از آن ها شانس زنده‌ ماندن را پیدا کردند. به همین دلیل، کودکان متعددی در دنیا توانستند که در مقایسه با پیشینیان، رشد و تکامل مناسب تری را درک و تجربه کنند.

اما وضعیت در باب همه کودکان (از گذشته تاکنون) همواره مطلوب و بهنجار نبوده است.کودکان کار، همواره از جمله کودکانی بوده اند که در شرایط مطلوبی به سر نمی برند.

به عبارت دیگر، کودکان کار، برخلاف سایر دیگر کودکانِ عصر حاضر، با مشکلات عدیده ای مواجه اند که رشد و تکامل شان را در معرض خطر قرار می دهد.

در همین راستا، اندیشمندان بسیاری در حوزه رفاه کودک، شاخص هایی را برای سنجش رشد و تکامل کودک  در نظر گرفته اند. سلامت (جسمی و روانی)، تغذیه کودکان و دسترسی به آموزش، به مثابه سه عنصر مهم جهانی درباب شاخص رشد و تکامل کودک به حساب می آید.

از این رو، شاخص های «رشد و تکامل کودک» درباب کودکان کار را می توان در قالب موارد ذیل مورد بررسی قرار داد:

• سلامت (جسمی و روانی)

کودکان کار، در طول حیات شان با مشکلات عدیده جسمی و روانی دست و نجه نرم می کنند. سلامت جسمی این نان آوران کودک، همواره به خاطر اشتغال به کار، در معرض انواع تهدیدات قرار دارد. کار روازنه بر سر چهارراه ها، کار در کوره پزخانه ها و کارگاه های متعدد زیرزمینی، مشکلات جسمیِ متعددی مانند درد مفاصل، بیماری های پوستی، مشکلات تنفسی و … را برای این کودکان فراهم خواهد کرد.

از دیگر سو، کار دشوار روزانه در محیط های نامناسب و مواجه شدن با موقعیت های پر خطر و ارتباط با افراد کج رفتار اجتماعی، سلامت روان آنان را نیز معرض آسیب قرار می دهد.

 البته سلامت روان کودکان کار، تنها در معرض آسیب های محیطی خارج از خانه قرار ندارد. بسیاری از این کودکان، به علت محیط نامناسب خانواده و ناهنجارمند بودن شرایط آن نیز ضعفِ در سلامت روان را تجربه خواهند کرد (برای مطالعه بیشتر رجوع شود به مقاله: عوامل تهدید کننده سلامت روانی کودکان کار)

• تغذیه

از دیگر شاخص های رشد و تکامل کودک می توان به تغذیه مناسب اشاره کرد. بسیاری از متخصصین حوزه جامعه شناسی پزشکی، نقش قابل توجهی را برای عنصر تغذیه در راستای تکامل ذهنی و جسمی کودک در نظر گرفته اند. به عقیده اینان، تغذیه نامناسب، تأثیرات نامناسبی بر رشد و تکامل کودک برجای خواهد گذاشت. از جمله این آثار می توان کمبود ویتامین های اساسی بدن، نقص در ضعف ایمنی کودک، رشد قد نامناسب و … اشاره کرد.

https://www.borna.news

 کودکان کار، از جمله کودکانی اند که در طول حیات شان با مشکلات متعدد تغذیه مواجه اند.کودکان کار بیشماری وجود دارند که، به علت مشکلات اقتصادی خانواده و ضعف والدین شان در تأمین امکانات اولیه حیات، ضعفِ در تغذیه مناسب را تجربه خواهند کرد.

تغذیه نامناسب این کودکان، سوء تغذیه آنان را به دنبال خواهد داشت. کمبود کلسیم، ویتامین های دی، ای، بیماری های پوستی و  … از جمله این عوارض به شمار می آیند.

• دسترسی به آموزش

دسترسی به آموزش رایگان و بهینه، از دیگر موارد اثر گذار بر وضعیت رشد و تکامل کودک به حساب می آید. در روند آموزش های رسمی و غیر رسمی است که کودک می آموزد در وهله اول با خود و در وهله دیگر با دیگران (اجتماع کل) چگونه رفتار کند. اما وضع برای کودکان کار به گونه دیگری است.

کودکان کار، به علل گوناگونی مانند فقر اقتصادی خانواده، وضعیت سلامت جسمی والدین، فقر فرهنگی، اتباع بودن و وضعیت مکان زیست، دسترسی شان به آموزش با موانع بیشماری مواجه است (برای مطالعه بیشتر رجوع شود به مقاله: موانع اثرگذار بر تحصیل کودکان کار).

https://ketabak.org/content/7726

 این ناتوانی در دسترسی آسان و بهینه به آموزش و تحصیل، اثرات جبران ناپذیری را بر روند تکاملی کودک بر جای خواهد گذاشت.